De voorjaarshemel van 2023

Hoewel het pas na 22.00 uur donker genoeg is, valt er in het voorjaar nog genoeg te zien. Opvallend is de planeet Venus die na zonsondergang prominent in het westen staat. Mars is dit voorjaar ook nog zichtbaar. Mogelijk kun je hier met een flinke vergroting nog wat details op zien. Voor Jupiter en Saturnus zullen we nog even geduld moeten hebben tot het najaar.

In de aanloop naar de zomer kunnen we enkele open sterrenhopen bekijken: M44 en M67 in het sterrenbeeld Kreeft. M44 lukt denk ik nog wel met een verrekijker.

In het voorjaar staat het sterrenbeeld Grote Beer hoog aan de hemel. Dat biedt een goede gelegenheid om een aantal sterrenstelsels in dit deel van de sterrenhemel te zien. Een aantal hiervan heeft een magnitude die een redelijke trefkans biedt, zoals het Bode stelsel met M81 en M82 (magnitude 6,9, resp. 8,4). Daar is een kijker met een diameter van liefst 8 inch (20 cm) voor nodig. Beide stelsels kunnen met een oculair van 28 of 32 mm in één beeldveld worden waargenomen. Het leuke van M82 is dat je precies tegen de zijkant van het stelsel aankijkt, vandaar de bijnaam Sigaarstelsel!

Voor degenen die een object via ‘starhopping’ willen vinden: dit is een lastige omdat er geen duidelijke herkenningspunten in de buurt zijn. Een starhop hulpje: trek vanaf de ster steelpan-ster Phecda een denkbeeldige lijn naar Dubhe en trek die lijn door met de afstand tussen beide sterren. Dan kom je ongeveer bij M81/M82 uit!

Verder vinden we in de Grote Beer het stelsel M106 (magnitude 8) en de Draaikolknevel M51 (met magnitude 8,8 wel een uitdaging). Een meevaller voor de starhoppers: M51 staat dicht bij de gelijkzijdige driehoek bij 24Cvn (in de Jachthonden). Dat is vlak bij de staart-ster Alkaid van de Grote Beer.

Het voorjaar leent zich verder voor het rondkijken in het sterrenbeeld Maagd. Natuurlijk is het zgn. Virgo-cluster in dit sterrenbeeld interessant. Probeer eens stelsels M87, M86 en M49 te vinden. Daarnaast is de Sombreronevel M104 in de buurt van de hoofdster Spica (met een magnitude 8) met een beetje geluk ook zichtbaar.

De grens van het visuele waarnemen met amateurtelescopen in de achtertuin ligt in mijn ervaring in een stad als Amersfoort ergens bij magnitude 9. Daarom lijkt “Leo’s triplet” (M65 en M66) in het sterrenbeeld Leeuw meer voor de doorzetters die “Live view” de grenzen opzoeken. Wil je objecten met nog hogere magnitudes zien, dan moet je de tijd het werk laten doen en overstappen naar fotografie. Maar dat vergt een veel complexere telescoop met alles erop en eraan die de aardrotatie exact volgt.

In zijn algemeenheid is het raadzaam om eerst de magnitude op te zoeken van het object dat je wilt bekijken en te checken of die onder de genoemde grens (ongeveer 9) ligt. De magnitude vind je het makkelijkst in PC programma’s als Stellarium bij de info die je verschijnt als je op een object klikt. Op basis daarvan is ook een waarneemlijstje te maken.

Maar atmosferische omstandigheden spelen ook een grote rol. Die kunnen de waarneemgrens omlaag brengen door een stevige maan, hoge vochtigheid of nauwelijks waarneembare sluierbewolking. Raadpleeg daarom ook altijd een App als ‘Clear Outside’ vóór je gaat waarnemen. Daarin staan verwachtingen voor de zichtbaarheid, 3 soorten van bewolking, vochtigheid e.d. Verder wordt de ‘maan-sterkte’ in procenten aangegeven. Zo vergelijk ik geregeld de verwachtingen volgens Clear Outside met de werkelijkheid en die komen meestal goed uit!

Veel plezier bij alle waarnemingen! Andries Boone