De lente is een periode om nog eens extra van deepsky objecten te genieten, zeker nu het nog op een redelijke tijd donker is. Hoewel, de zomertijd zit er ook al aan te komen! Straks in de zomer wordt sterrenkijken al gauw nachtwerk, als het al helemaal donker wordt… De zomer is naar mijn gevoel ook meer de tijd om naar bolhopen en nevels te kijken. Vandaar dat het nu vooral over deepsky gaat.
In het voorjaar staat het sterrenbeeld Grote Beer hoog aan de hemel. Dat biedt een goede gelegenheid om een aantal sterrenstelsels te zien. Een aantal hiervan heeft een magnitude met een redelijke kans om live waar te nemen, zoals het Bode stelsel met M81 en M82 (magnitude 6,9 respectievelijk 8,4). Dat vraagt wel om een kijker met een diameter van 6 inch (15 cm) of meer. Beide stelsels kunnen met een oculair van 28 of 32 mm in één beeldveld worden waargenomen. Het leuke van M82 is dat je precies tegen de zijkant van het stelsel aankijkt, vandaar de bijnaam Sigaarstelsel!
Rond de Grote Beer
Als je M81 en M82 met ‘starhopping’ wilt vinden: dit is een lastige omdat er geen duidelijke herkenningspunten in de buurt zijn… Een starhop hulpje: trek vanaf de ster steelpan-ster Phecda een denkbeeldige lijn naar Dubhe en trek die lijn door met de afstand tussen beide sterren. Dan kom je ongeveer bij M81/M82 uit! Verder vinden we in de Grote Beer het fraaie stelsel M106 (magnitude 8), de Draaikolknevel M51 (met magnitude 8,8 wel een uitdaging). Een meevaller voor de starhoppers: M51 staat dicht bij de gelijkzijdige driehoek bij 24Cvn (in de Jachthonden). Dat is vlak bij de staartster van de Grote Beer, Alkaid. Net aan de andere kant van de ‘steel’ van de Grote Beer staat het Pinwheel stelsel M101, dat ook zeer de moeite waard is. Voor zowel M51 als M101 is Alkaid dus een goed startpunt voor starhopping!
Rond de Leeuw
Het sterrenbeeld Leeuw is een typisch voorjaarsbeeld en kent tal van interessante galaxies. Zoek eerst eens naar “Leo’s triplet” (M65, M66 en NGC3628). Kijk daarna naar het mooie balkspiraal-stelsel NGC2903, naast de kop-ster van de Leeuw: Algenubi. Zo moet onze Melkweg er op een afstand ook ongeveer uitzien! Dit zijn objecten voor een heldere avond en er is mogelijk wel wat geduld voor nodig om ze te vinden. De go-to functie van de telescoop zal hierbij zeker helpen.
Rond de Maagd
Het voorjaar is hét seizoen voor het bekijken van het sterrenbeeld Maagd en met name het Virgo-cluster, waar het wemelt van de sterrenstelsels. Probeer eerst stelsels als M87, M86 en M49 te vinden. Een ‘must see’ is de Sombreronevel M104 in de buurt van de hoofdster Spica (met een magnitude 8). Daar is wel een telescoop van 8 of 10 inch opening voor nodig in onze (lichtvervuilde) omgeving, te meer daar dit stelsel op onze breedte niet al te hoog aan de hemel staat.
Planeten
Venus is pas vanaf de zomer weer een ‘avondster’ (na zonsondergang zichtbaar). Van Jupiter en Uranus kun je in maart nog even genieten tot aan zonsondergang, daarna is het wachten tot september (maar dan ’s nachts te bewonderen). De planeten Mars en Saturnus zijn tegen de zomer weer te zien, maar ook dan midden in de nacht tot zonsopgang. Mars is met Saturnus, Jupiter en Uranus pas in het najaar in de avonduren te zien. Mercurius is als binnenste planeet altijd dicht bij de zon te vinden. De periode tot eind maart is het
beste om Mercurius te kunnen zien.
Voorbereiding
In zijn algemeenheid is het raadzaam om eerst de magnitude op te zoeken van het object dat je wilt bekijken en te checken of die onder de zichtbaarheidsgrens (ongeveer 9) ligt. De magnitude vindt je het makkelijkst in PC programma’s als Stellarium bij de info die je verschijnt als je op een object klikt. Op basis daarvan is ook een waarneemlijstje te maken.
Maar ook de grootte van het object aan de hemel (uitgedrukt in boog-minuten) is van belang. Lichtzwakkere objecten staan meestal ook verder weg en worden daardoor kleiner van stuk. In sterrenhemel-programma’s als Stellarium en Sky Safari staan per object gegevens vermeld over magnitude, afstand in lichtjaren en grootte aan de sterrenhemel. Het is de kunst om vooraf ‘op het droge’ vast leuke objecten te vinden en daar op een regenachtige dag vast een selectie uit te maken voor de waarneemlijst van de eerstvolgende keer dat het weer helder is!
Meer live zien
Wil je objecten met hogere magnitudes zien, dan moet je de tijd het werk laten doen en in min of meerdere mate overstappen naar fotografie. Maar dat vergt een veel complexere telescoop met alles erop en eraan die de aardrotatie exact volgt. Sinds kort zijn er echter ook ‘smart scopes’ verkrijgbaar die veel lichtgevoeliger zijn doordat ze deels met astrofotografie werken. Veel zaken verlopen bij deze nieuwe soort telescopen automatisch, zoals het vooraf uitlijnen. Het is op deze manier ook mogelijk om een bestaande go-to telescoop van een camera en een (mini)-PC te voorzien en gebruik te maken van Electronically Assisted Astronomy (EAA). Daarmee wordt ook een hogere lichtgevoeligheid verkregen, maar zonder in complexe astrofotografie te belanden. Op 17 en 24 april 2024 is hierover een cursus bij de sterrenwacht. Gezien de grote belangstelling zullen er nog wel meer van volgen, hou de agenda van de site in de gaten.
Veel plezier bij alle waarnemingen!
