In de komende herfst kunnen we weer genieten van de planeten: Saturnus, Jupiter, Uranus, Neptunus en Venus.
Mercurius en Mars staan nu in de kijkrichting van de zon en zijn dus niet zichtbaar. Aan de oostelijke hemel komen Saturnus en Neptunus het eerste op, later gevolgd door Jupiter en Uranus, die vanaf de aarde gezien dicht bij elkaar staan.
Wie Venus wil zien moet er vóór zonsopgang bij zijn, want Venus is op dit moment “ochtendster’’. Een foute benaming, want het is geen ster maar een planeet, natuurlijk.
Venus, Saturnus en Jupiter kun je met het blote oog al zien. Voor Uranus en Neptunus heb je een telescoop nodig met een diameter van tenminste 8 inch (20 cm).
Wie de stand van de planeten beter wil overzien en begrijpen is de App “Sun, moon and planets” erg handzaam. Je kunt hierin ook animaties in de tijd doen (net als bij Stellarium, Sky Safari en andere sterrenhemel- apps).
In het submenu “Rings and moons” krijg je een mooi plaatje van Jupiter en de 4 grootste manen te zien. Daar is een tijd-animatie mogelijk, zodat je de omlopen van de manen manen rond Jupiter kunt simuleren en met inzoomen zelfs het opkomen en weer verdwijnen van de beroemde rode vlek (een permanente storm) op Jupiter.
Jupiter is op 3 november in oppositie met de aarde. Dan is de afstand het kortst en is de planeet langdurig te zien. Dus de beste tijd om Jupiter waar te nemen.
Voor Uranus is de oppositie op 13 november. Dus grijp je kans om Uranus rond die datum te spotten!
Ook mooi is het live zien van een overgang van een van de manen die een schaduw op de Jupiter werpt in de vorm van een zwarte stip.
Hiervoor is een telescoop van zo’n 10 inch (25 cm) en veel vergroting nodig.
Mij is het vorig jaar gelukt met mijn Skywatcher Dobson een korte video in AVI-formaat van Jupiter te maken, waarop de overgang van Io te zien is.
Door die video te bewerken in Autostackert! kon ik er daarna deze foto uit halen!
Op de website “Hemel waarnemen” staat de kalender van astronomische gebeurtenissen voor de komende herfst. Kijk op: https://hemel.waarnemen.com/astrokal/2023.html
In de omgeving van de Grote Beer zijn veel mooie sterrenstelsel te vinden. Maar dit sterrenbeeld komt in de herfst laag aan de hemel komt te staan. Te laag om die stelsels goed waar te nemen.
Voor het waarnemen van objecten als het Draaikolk stelsel (M51) en het Pinwheel stelsel (M101) zullen we daarom tot volgend voorjaar moeten wachten.
De omgeving van Andromeda is in de herfst steeds beter te zien. Bekijk eerst het bekende Andromeda galaxy M31 (de naaste buur van ons Melkweg stelsel). Dat kan al met een 8×50 verrekijker met ‘starhopping’ vanaf de ster Mirach in Andromeda. Bekijk ook de andere leden van de ‘Lokale groep’ zoals M32, M110 en M33 (Driehoek stelsel) in deze omgeving: mooie objecten om met een telescoop op te sporen.
Dit kan het beste gebeuren met een goto-type (dat op commando naar het doel toedraait).
Onder gunstige omstandigheden kun je deze objecten al direct in het oculair van de telescoop zien. Maar in de licht-vervuilde stedelijke gebieden in onze omgeving is er meestal ook fotografie nodig om ze zichtbaar te maken.
Een serie foto’s maken kan ook met zgn. Electronically Assisted Astronomy (EAA), oftewel ‘live-stacking’. Dit is een eenvoudiger manier van fotografie die meteen resultaten oplevert terwijl je nog aan het waarnemen bent! Die krijg je anders pas een tijd later na bewerking op de computer.
M33 blijkt dan, net als M31, een vrij groot object aan de hemel te zijn als je het op deze foto ziet:
Een aantal bekende nevels (zijnde restanten van een ontplofte ster) uit het zomerseizoen zijn ook in de herfst nog een tijdje zichtbaar zoals de Halternevel M27 tussen de sterrenbeelden Zwaan en Dolfijn.
Ook de Ringnevel in het sterrenbeeld Lier is nog tot diep in de herfst te zien, mits je niet te lang wacht na zonsondergang. Wie de bekende bolhoop (cluster) M13 in sterrenbeeld Hercules nog wil zien, moet er in de herfst na zonsondergang wel snel bij zijn! Meestal lukt het al om M13 in de zoeker of een 8×50 verrekijker te zien.
Een object dat de hele herfst zichtbaar is: het Double Cluster in het sterrenbeeld Perseus. Dat ligt in het Noordoosten tussen het W-vormige sterrenbeeld Cassiopeia en de horizon. Dit kun je het beste met de verrekijker zien vanwege het grote beeldveld dat het inneemt.
Wie vast wat winterbeelden wil zien, hoeft rond 1 november niet langer te wachten dan tot middernacht om al een glimp van de heldere ster Sirius en het sterrenbeeld Orion op te vangen.
Zo lopen de seizoenen van zomer, herfst en winter dus in elkaar over.
Nog een paar tips ter voorbereiding van het waarnemen.
Er is er ‘voor elk wat wils’ wel iets te zien, als je in de sterren-App’s vooraf goed uitzoekt wanneer je het beste het object van je keuze kunt zien! Ik gebruik zelf Stellarium om een waarneem-lijstje te maken. In dat programma moet je eerst de ‘Deepsky Objects’ (DSO) aanvinken om ze op het scherm te zien. Daarbij geldt dat je door verder in te zoomen ook meer objecten te zien krijgt. Aan de vorm aan de symbolen zie of het galaxies, clusters of nevels betreft. Check daarbij ook de magnitude van het object. Vraag je serieus af of je objecten boven magnitude 7 tot 8 nog wel live in het oculair gaat zien. Leg die lat dus niet te hoog….
De hoogte boven de horizon is in de praktijk een goede graadmeter of iets zichtbaar is: hoe hoger hoe beter! Maar ook de stand en de lichtsterkte van de maan en vrij zicht op je waarneemplek (dus vrij van lokale obstakels als bomen en lantarenpalen) kunnen hierop van invloed zijn.
Let hierop bij het voorbereiden van een waarneemlocatie. Dit kan vaak gewoon overdag door te letten op de aanwezigheid van lantarenpalen, nabije sportvelden met lichtmasten e.d. Maar ook een parkeerplek voor de auto (als je die nodig hebt om je kijkspullen te vervoeren) en de mogelijkheid om die in het donker te kunnen keren is van belang.
Let ter plaatse vooral ook op vrij zicht in de globale waarneem-richting waarin je favoriete objecten staan.
Veel Kijkplezier!
