Als ik de vier seizoenen voorjaar, zomer, herfst en winter met elkaar vergelijk, dan heeft de winterhemel toch wel de meest overweldigende aanblik. Ik denk dat dit vooral komt door de samenstand van de zeer herkenbare en heldere sterrenbeelden Tweelingen, Orion en Stier. Daarnaast trekken de sterren Sirius (hoofdster van de Grote Hond) en Procyon (hoofdster van de Kleine Hond) de aandacht. We zien ook sterren met een rode kleur zoals Betelgeuse in Orion en Adebaran in de Stier. En natuurlijk trekt de open sterrenhoop het Zevengesternte (Plejaden, M45) de aandacht.

Het sterrenbeeld Orion verdient het hoe dan ook om wat nader bij stil te staan. In de Griekse mythologie was Orion een jager die de Plejaden achtervolgde. Hij werd door Artemis per ongeluk gedood en daarna tot sterrenbeeld verheven. De jager met een boog en aan zijn gordel een zwaard, zijn met enige verbeelding goed te zien. Het meest kenmerkend zijn de drie gordelsterren op een rij en met rechtsonder daarvan de Orion nevel (M42), die zelfs al met het blote oog te zien is als een wazige vlek. Met een telescoop is niet alleen M42 goed te bekijken, maar ook de Flame nebula, vlak naast de linker gordelster Alnitak en iets daar onder de beroemde Paardenkop nevel (IC434).

Grote Beer, stelsels, nevels en planeten

De winter is het seizoen waarin bekende sterrenbeelden in het noorden als de Grote Beer laag aan de hemel staan, waardoor een aantal daar omheen gelegen sterrenstelsels bijna niet te zien zijn. Wat nog wel lukt, is het Bode stelsel met M81 en M82 (het ‘sigaar’ stelsel). Ook zijn een aantal nevels rond Cassiopeia zoals de bekende Pacman nebula (NGC 281) en de Cocoon nevel (in de Zwaan) nog een tijdje zichtbaar. Dat geldt ook voor het Andromeda stelsel (M31) met ‘satellieten’ (M32 en M110) en het Triangulum stelsel M33.

Richten we de blik in de avond op het zuidoosten, dan wacht ons een verscheidenheid aan planeten waarvan we nog een paar maanden met het blote oog kunnen genieten. Dit zijn van links naar rechts Mars (in het sterrenbeeld Kreeft), Jupiter (in de Stier) en nog iets verder naar rechts Uranus (alleen met een telescoop zichtbaar). Aan het begin van de avond is tot half januari Saturnus in het zuidwesten laag aan de hemel nog net zichtbaar, klaar om onder te gaan. Als je Saturnus nog wil zien, moet je er snel bij zijn!

Na zonsondergang is Venus (in de Steenbok) in het zuidwesten ook goed te zien. Dit blijft zo tot aan begin maart. Op 20 januari is er een samenstand tussen Venus en Saturnus (in het sterrenbeeld Waterman). Mars is half januari 2025 in oppositie met de aarde; dit is vanwege de kortste afstand tot Mars het optimale moment om met een telescoop te proberen details op Mars te zien, tenminste als er dan geen zandstormen woeden op deze planeet.